Na początku naszej ery ziemie obecnej Słowacji zamieszkiwali germańscy Kwadowie, którzy w II w. zostali pokonani przez cesarza rzymskiego Marka Aureliusza. Po przejściu Hunów (przełom IV i V w.) na Słowacji przybyły plemiona słowiańskie, ale od połowy VI w. zwierzchnictwo nad nimi objęli przybyli z Azji Awarowie.
Po upadku kaganatu awarskiego (schyłek VIII w.) w rejonie Nitry powstało państewko księcia Pribiny. Między 833 a 836 przyłączył je do państwa wielkomorawskiego księżę Mojmir I. W X w. Słowacczyzna była obiektem rywalizacji Węgier, Czech i Polski (na krótko zajęta przez Bolesława I Chrobrego 1003–18/31); ostatecznie za panowania Stefana I Świętego została włączona do Węgier. Chrystianizacja ziem słowackich, zapoczątkowana przez misjonarzy z Bawarii w księstwie Pribiny, była kontynuowana w państwie wielkomorawskim i wznowiona za panowania Stefana I Świętego. Od XI w. na Słowacji (zwłaszcza w części naddunajskiej) zaczęło się osadnictwo węgierskie. W następnym stuleciu pojawili się koloniści z Niemiec. Nasilenie kolonizacji (także wołoskiej) nastąpiło w 2. połowie XIII w. po najazdach mongolskich.
Osadnictwo polskie (gł. na Spiszu i Orawie) trwało od XV w. Za ostatnich Arpadów (dynastia wygasła 1301), pod panowaniem Andegawenów (XIV w.) oraz w czasie rywalizacji Habsburgów i Jagiellonów o tron węgierski w XV w., Słowacja pozostawała peryferyjną częścią Węgier. Umocniły się wówczas wpływy kulturalne Czech. Od 1526 znajdowała się pod panowaniem Habsburgów. Po zajęciu środkowych Węgier przez Turków (1541) na Słowację. przenieśli się arcybiskupi Esztergomu (do Trnavy) i sejm węgierski (do Preszburga, ob. Bratysława).
W XVI w. na Słowacji rozprzestrzeniła się reformacja. Rekatolizacyjne działania Habsburgów, połączone z wprowadzaniem absolutyzmu, przyczyniły się do poparcia przez tamtejsze społeczeństwo kilku powstań przeciwko dynastii, kierowanych przez władców Siedmiogrodu: I. Bocskaya (1604–06), G. Bethlena (1619–22), Jerzego I Rakoczego (1644–45), I. Thökölego (1678–85) i Franciszka II Rakoczego (1703–11). Po oswobodzeniu od Turków środkowych Węgier (1683–99) ziemie słowackie ponownie stały się kresami państwa, choć sejm węgierski zbierał się w Preszburgu do 1848.
Pod koniec XVIII w. w środowisku nielicznej inteligencji zaczęła się kształtować słowacka świadomość narodowa. Wśród działaczy narodowych przeważali duchowni ewangeliccy (L. Štúr) i katoliccy. W czasie rewolucji węgierskiej 1848–49 Słowacy na wiecu w Liptovským Svätým Mikulášu (V 1848) uchwalili swoje postulaty narodowe (m.in. sejm krajowy, własne szkolnictwo). Odmowa Węgrów spowodowała, że przywódcy słowaccy dochowali wierności Habsburgom. Jednakże cesarz Franciszek Józef I nie zgodził się na autonomię Słowacji (1861). Natomiast młodzi działacze zdołali 1862–63 porozumieć się z Węgrami w sprawach koncesji w oświacie (m.in. nauczanie w języku słowackim w szkołach średnich) i powołania narodowego centrum kulturalnego — Maticy slovenskéj. Ugoda austriacko-węgierska 1867 stwarzała Węgrom możliwości nasilenia madziaryzacji Słowaków; cofnięto niedawne ustępstwa w oświacie i z czasem (tzw. lex Apponyi 1907) wprowadzono naukę w języku węgierskim także w szkołach elementarnych. W 1875 zakazano działalności Maticy Slovenskéj. W tych warunkach wzrosło kulturalne oddziaływanie Czech, gdzie studia na Uniwersytecie Karola w Pradze odbywało wielu młodych Słowaków.
W czasie I wojny światowej czeskie i słowackie środowiska emigracyjne w USA opowiedziały się za utworzeniem wspólnego państwa. Podpisana przez przewodniczącego Czechosłowackiej Rady Narodowej T.G. Masaryka umowa pittsburska (V 1918) przewidywała znaczną autonomię dla Słowaków. Wobec klęski Austro-Węgier, Czesi proklamowali w Pradze 28 X 1918 powstanie państwa czechosłowackiego, do którego akces zgłosili Słowacy na wiecu w Turčianským Svätým Martinie (30 X 1918). Do ewaluacji Węgrów doszło dopiero po ultimatum Francji pod koniec 1918. Wczesnym latem 1919 ziemie słowackie zajęły przejściowo oddziały Węgierskiej Republiki Rad. Jednocześnie toczyły się spory wśród polityków słowackich. Część z nich, na ogół ewangelików, była zwolennikami czechosłowakizmu (M. Hodža) i nie opowiadała się za autonomią. Inni, działający w katolickiej Słowackiej Partii Ludowej (zw. ludakami), traktowali umowę pittsburską jako wiążącą dla wszystkich polityków w kraju oraz zabiegali o jej dotrzymanie i przyznanie Słowakom szerokiej autonomii z własnym sejmem. We IX 1919 ich przywódca, ksiądz A. Hlinka (korzystając z pomocy Polski) usiłował przedstawić ten postulat na paryskiej konferencji pokojowej.
Zewnętrzne granice Słowacji ustaliły traktaty zawarte przez Czechosłowację z Austrią w Saint-Germain-en-Laye (1919), Węgrami w Trianon (1920), a z Polską — arbitraż mocarstw 1920–21, uzupełniony tzw. protokołem krakowskim 1924. Powojenne życie polityczne na Słowacji było zdominowane przez walkę ludaków o autonomię.
Wkrótce po układzie monachijskim 1938 ludacy i inne partie słowackie uchwaliły w Żylinie autonomię Słowacji i 6 X 1938 powołały rząd z premierem Tisą. Wezwany do Berlina Tiso, postawiony wobec alternatywy: ogłoszenie niepodległości lub okupacja, zwołał na 14 III 1939 sejm słowacki, który tego dnia proklamował niepodległą Republikę Słowacką. Na czele władz jako prezydent stanął Tiso. Kilka dni później Słowacja przyjęła „opiekę” III Rzeszy, uzależniając się od niej politycznie i gospodarczo.
W 1943, pod wpływem wiadomości o klęskach Wehrmachtu na froncie wschodnim (walczyły tam także formacje słowackie), na Słowacji powstały organizacje konspiracyjne złożone z przeciwników ludaków. 29 VIII wybuchło powstanie słowackie, które objęło środkową część kraju. Kierownictwo polityczne nad powstaniem (stłumionym przez Niemców w październiku) sprawowała Słowacka Rada Narodowa, opowiadająca się za wspólnym państwem z Czechami przy zachowaniu autonomii Słowacji.
W końcu III 1945 powstał w Moskwie rząd czechosłowacki, złożony z przedstawicieli emigracyjnego (działającego 1940–45 w Londynie) gabinetu J. Šrámka, Słowackiej Rady Narodowej i komunistów. Ogłoszone już na Słowacji wytyczne działalności rządu (program koszycki) zapowiadały utworzenie demokratycznego państwa 2 równoprawnych narodów: Czechów i Słowaków. Zaraz po wojnie na Słowacji (w granicach sprzed 1938) znaczną popularność zyskała, opowiadająca się za autonomią, Partia Demokratyczna. W 1946 zdobyła ona w wyborach do Słowackiej Rady Narodowej 2-krotnie więcej głosów niż komuniści. Na jesieni 1947 została oskarżona przez KPCz (popartą przez inne partie czeskie) o spisek antypaństwowy i w konsekwencji — zmarginalizowana. Po objęciu przez komunistów dyktatorskich rządów w Czechosłowacji (II 1948) autonomia Słowacji stała się fikcją. W pierwszych latach powojennego terroru komuniści zlikwidowali gospodarkę rynkową.
W czasie „praskiej wiosny” 1968 zainicjowano prace nad federalizacją Czechosłowacji, co zrealizowano 1969, już po inwazji państw Układu Warszawskiego. W następnych latach trwała na Słowacji tzw. normalizacja, jakkolwiek zakres represji wobec zwolenników reform okazał się mniejszy niż na ziemiach czeskich i skromniejszy także był zapoczątkowany z końcem lat 70. ruch dysydencki.
W XI 1989 zaczęła się w Pradze aksamitna rewolucja, która obaliła ustrój komunistyczny w Czechosłowacji. Powstały wówczas 2 ugrupowania: Forum Obywatelskie (w Czechach) i Społeczeństwo Przeciwko Przemocy (na Słowacji), kierujące procesem przywracania demokracji w państwie (od IV 1990 p.n. Czeska i Słowacka Republika Federacyjna). W VI 1990, w wolnych wyborach parlamentarnych, najwięcej głosów na Słowacji uzyskało Społeczeństwo Przeciwko Przemocy oraz Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny. Rządy V. Mečiara (do IV 1991) i J. Čarnogurskyego (do VI 1992) zapoczątkowały proces prywatyzacji i transformacji gospodarczej.
W 1991 ze Społeczeństwa Przeciwko Przemocy wyłonił się Ruch na rzecz Demokr. Słowacji pod przewodnictwem Mečiara (1992–98 rządzący w koalicji z innymi partiami). Mečiar i jego zwolennicy doprowadzili VII 1992 do uchwalenia przez Słowacką Radę Narodową suwerenności republiki. 25 XI 1992 politycy obu narodów przeforsowali w Zgromadzeniu Federalnym ustawę o podziale Czechosłowacji od 1 I 1993 na dwa państwa. Pod rządami Mečiara jako premiera (do 1998) został spowolniony proces prywatyzacji, nie uregulowano także relacji z ludnością węgierską.
W latach 1998–2006 władzę sprawował prawicowy rząd M. Dziurindy oparty na kilkupartyjnej koalicji, który przyspieszył prywatyzację oraz działania na rzecz integracji z UE i NATO. Wiosną 2004 Słowacja została członkiem obu struktur. Po wyborach 2006 rząd utworzył Smer z populistami i narodowcami.
Źródło: Encyklopedia PWN